Ευθανασία: Προσβολή της βιοηθικής ή ένα βήμα μπροστά από την εποχή μας;

            Ένα θέμα που συζητείται έντονα και διαρκώς τα τελευταία χρόνια είναι η νομιμοποίηση της ευθανασίας. Για να ακριβολογούμε το όλο ζήτημα αφορά εύλογα μόνο την εκούσια ευθανασία, αυτή δηλαδή που γίνεται μόνο με τη θέληση του ασθενούς. Θέμα ηθικό, κοινωνικό, πολιτικό αλλά σαφώς και επιστημονικό. Ζώντας, λοιπόν, σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από τις εύστοχες και άστοχες – παρ’ όλα αυτά όμως ρηξικέλευτες – ηθικές τομές της δεν μπορούμε παρά να μην αγνοήσουμε το ζήτημα της εκούσιας ευθανασίας.

            Η αναφορά μας αυτή θα ήταν καλό να ξεκινήσει από μερικά ιστορικά σημεία καθώς και κάποια σύγχρονα δεδομένα γύρω που αφορούν την ευθανασία:

•       400π.Χ. Ιπποκρατικός όρκος: «...Και να μη δώσω ποτέ σε κανένα, έστω και αν μου το ζητήσει, θανατηφόρο φάρμακο, ούτε να δώσω ποτέ τέτοια συμβουλή... »

• Οκτώβριος 1939: Ο Χίτλερ διατάζει εκτεταμένους «θανάτους ελέους» κατά αρρώστων και αναπήρων. Το πρόγραμμα βίαιης ευθανασίας των Ναζί “Aktion T4” είχε σκοπό να εξολοθρεύσει αυτούς που «δεν άξιζε να ζουν»
•  Χώρες όπου είναι νόμιμη η εκούσια ευθανασία

§  Ελβετία

§  Ολλανδία

§  Βέλγιο

§  Καναδάς(με αυστηρό έλεγχο)

§  Λουξεμβούργο

§  Κολομβία

§  Πολιτεία Όρεγκον στις ΗΠΑ(υπό τη μορφή υποβοηθούμενης από γιατρό αυτοκτονίας)

Αρχικά θα εκθέσουμε την «αντίπαλη» πλευρά του ζητήματος και την επιχειρηματολογία αυτών που τάσσονται αυστηρώς κατά της εκούσιας ευθανασίας. Όλα, λοιπόν, τα επιχειρήματα κατά αυτής της διαδικασίας είναι θρησκευτικά, διότι ευτυχώς ή δυστυχώς – κατ’ εμέ δυστυχώς – το μεγαλύτερο μέρος της ηθικής του 21^ου αιώνα ανάγεται ακόμη στη θρησκεία. Μπαίνοντας στην ουσία του θέματος, οι επικριτές της εκούσιας ευθανασίας υποστηρίζουν σε πρώτη φάση ότι η ευθανασία δεν πρέπει να νομιμοποιηθεί, επειδή θα μειώσει δραματικά την ευαισθησία των ιατρικών αποφάσεων σε καταστάσεις που μεταβάλλονται με το χρόνο – π.χ. ασθένειες με έστω μικρή πιθανότητα μερικής ίασης ή απαλοιφής του πόνου. Επιπλέον, η «αντίπαλη» πλευρά διατυπώνει αμφιβολίες πάνω στην ικανότητα των γιατρών να κρίνουν πότε μια κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη ή αν οι ίδιοι το πράττουν από συμπόνια. Το πλέον παράλογο, όμως, για τα δεδομένα της λογικής, αλλά απολύτως βέβαιο για τη χριστιανική αντίληψη είναι ότι ο πόνος και η επίγεια οδύνη είναι «συνεργός προς σωτηρίαν του ασθενούς». Τέλος, διαχρονικό επιχείρημα είναι ότι η ευθανασία αποτελεί μορφή αυτοκτονίας και μόνο ο θεός έχει δικαίωμα να ορίζει το θάνατο.

Για να δούμε προσεκτικά τώρα τι υποστηρίζουν οι υπέρμαχοι της ευθανασίας και πως απαντούν στα επιχειρήματα εναντίον της.

Πρώτα πρώτα, οι ασθενείς που επιθυμούν ευθανασία υποβάλλονται σε εξονυχιστικά ψυχολογικά τεστ έτσι ώστε να διαπιστωθούν η ικανότητα κρίσης τους καθώς και η ψυχολογική τους κατάσταση και ισορροπία. Επιπλέον, εξετάζεται λεπτομερειακά το ιατρικό ιστορικό τους για να επιβεβαιωθεί ότι πράγματι πρόκειται να πεθάνουν σε συγκεκριμένο και κατά κόρον σύντομο χρονικό διάστημα χωρίς καμία ποιότητα ζωής και με περίσσεια πόνου(ασθενείς στα τελευταία στάδια του AIDS, με πάρκινσον, με ασθένεια του Huntington, με προχωρημένο καρκίνο κλπ). Έτσι αντιμετωπίζονται και περιπτώσεις ασθενών που υποφέρουν από κάποιο νόσημα μπορεί να θεωρήσουν περιστασιακά και λανθασμένα ότι η ευθανασία είναι προτιμότερη.

Η θεολογική πλευρά του ζητήματος που επηρεάζει την απόφαση αυτή (και πιθανόν να το θέσω υποκειμενικά, αλλά πιστεύω πως κάπου εκεί εδράζει η αλήθεια) είναι ελάχιστα βάσιμη. Το παρελθόν είναι ο αδιάψευστος μάρτυρας και όπως λέγαν και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι: «Το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού». Πιο συγκεκριμένα αναφέρω το παράδειγμα της απαγόρευσης της αναισθησίας από τη χριστιανική εκκλησία. Το αναισθητικό διαιθυλεθέρας ανακαλύφθηκε το 1540, όμως, δε χρησιμοποιήθηκε μέχρι το 1846 χάρη στη δράση της εκκλησίας. Οι άνθρωποι, λοιπόν, υποβάλλονταν σε εγχειρήσεις άνευ αναισθητικού για 300 περίπου χρόνια. Κατά τη γνώμη μου ευστοχότατος παραλληλισμός με τη στάση της θρησκείας έναντι στην εκούσια ευθανασία. Τα συμπεράσματα επ’ αυτού δικά σας...

Ένα ουσιώδες επιχείρημα των υποστηρικτών της εκούσιας ευθανασίας πάνω στο οποίο πρέπει να εστιάσουμε είναι και η ελεύθερη βούληση του ανθρώπου πάνω στο θάνατο. Κάθε άτομο πρέπει να έχει το δικαίωμα να διαμορφώσει τη ζωή του με τον τρόπο που επιθυμεί αρκεί να μην αποτελεί απειλή για το κοινωνικό σύνολο. Έτσι έχει και το δικαίωμα να πεθάνει αξιοπρεπώς. Η στέρηση αυτού του δικαιώματος και κατ’ επέκταση της εκούσιας ευθανασίας έχει δεινά αποτελέσματα όπως η αύξηση των αυτοκτονιών.

Τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό όφελος που προκύπτει από την ευθανασία είναι και η αύξηση δωρεάς οργάνων. Οι υπεύθυνοι επί της εκούσιας ευθανασίας γιατροί φέρνουν πάντα αυτό το θέμα στον ασθενή και όπως έχει αποδειχτεί – αν και από σχετικά μικρό δείγμα ανθρώπων – η πρόταση είναι κατα κόρον δεκτή.

            Συνοψίζοντας, θα ήθελα να υπογραμμίσω δεόντως δύο πράγματα. Πρώτον η εκούσια ευθανασία όπως δηλώνει και ο χαρακτηρισμός της είναι ζήτημα προαιρετικό. Μπορεί αυτό να θεωρείται ευκόλως εννοούμενο, αλλά είναι βασική θέση έναντι του θρησκευτικού παραλογισμού που διακατέχει το συγκεκριμένο ζήτημα. Δεύτερον, παρόλη την επιχειρηματολογία το ζήτημα της ευθανασίας παραμένει ευαίσθητο. Η νομιμοποίηση του απαραίτητο είναι να γίνει κατόπιν μελέτης από θεωρητικούς και θετικούς επιστήμονες. Εν κατακλείδι θα ήθελα να κάνω μια νύξη σε έναν άνθρωπο που αφιέρωσε τη ζωή του στην εφαρμογή της εκούσιας ευθανασίας στις ΗΠΑ. Αυτός δεν είναι άλλος από τον Jack Kevorkian, κοινώς γνωστό ως δρ. Θάνατος. Αμερικανός παθολόγος που πέθανε μόλις στις 3 Ιουνίου 2011. Βοήθησε πάνω από 130 ασθενείς που υπέφεραν να πεθάνουν και είπε χαρακτηριστικά ότι: «Ο θάνατος δεν είναι έγκλημα». Φυλακίστηκε με την κατηγορία δευτέρου βαθμού φόνου για 8 χρόνια (1999-2007) για τις «υποβοηθούμενες αυτοκτονίες» τις οποίες διεξήγαγε. Υποστήριξε ότι η βοήθεια που προσφέρει δεν αφορά την πρόκληση θανάτου αλλά τον τερματισμό της οδύνης του ασθενούς.